به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «آذرباخیش»، نهضت عاشورا، چون بر پایه حق‌خواهی و اخلاص و ایمان بود و شهدا برای ادای تکلیف الهی و یاری حجّت خداوند، جان خود را فدا کردند، خداوند به حرکتشان برکت و آثار فراوان داد و در واقع آنان پیروز شدند و امویان نابود و فراموش گشتند.
بعد از واقعه کربلا، اولین باری که مراسم عزاداری به‌صورت رسمی باب شد در سال ۳۵۲ و در زمان آل بویه بود؛ یعنی حدوداً ۳۰۰ سال بعد این عزاداری شکل گرفت. ابن جوزی در کتاب المنتظم می‌گوید: در سال ۳۵۲ هجری؛ معزالدوله دیلمی دستور داد در روز عاشورا مردم را جمع کنند و مردم اظهار حزن کنند. در این روزبازارها بسته شد و خریدوفروش موقوف گردید، قصابان گوسفند ذبح نمی‌کردند و حلیم‌پزها حلیم نمی‌پختند. مردم آب نمی‌نوشیدند، در بازارها خیمه بر پا کردند و به‌رسم عزاداری؛ کرباس می‌آویختند. همچنین زنان بر سر و روی خود می‌زدند و بر حسین (ع) ندبه می‌کردند.
بعد از آل بویه، در زمان سلجوقیان، این مراسم کم‌رنگ و یا حتی برچیده می‌شود و گهگاه تا حد یک سخنرانی در بارگاه امام علی (ع) پیش می‌رفته و دیگر هیچ و در زمان خوارزمشاهیان و ایلخانان هم رونقی نداشته است، اما صفویان مذهب تشیع را در ایران رسمی کردند، در این دوران پادشاهان صفوی عزاداری‌های باشکوه و بی‌سابقه‌ای انجام می‌دادند و سرودن اشعار مذهبی و تعزیه در رثای امام کربلا مرسوم شد.
در دوره قاجار ناصرالدین‌شاه خود را سخت شیفته معصومین علی‌الخصوص شهید کربلا نشان می‌داد، در این دوره عزاداری‌ها، چه از لحاظ کیفی و چه از لحاظ محتوا کلاً تغییر کرد و هر ساله شروع به پختن غذای نذری می‌کردند و لباس مشکی بین مردم تقسیم می‌کرد و مراسم سخنرانی و تعزیه‌خوانی را انجام می‌دادند.
پس از واژگونی حکومت قاجار و به حکومت رسیدن خاندان پهلوی در زمان پهلوی اول با مراسم عزاداری و قمه‌زنی و علم‌کشی موافق نبود و علاقه‌ای به این گونه مراسم نداشت، برعکس شیعیان و علاقه‌مندان تعزیه برپایی این مراسم را نوعی عبادت می‌دانستند به‌صورت پنهانی و در جلسات شبانه در دهه اول عزاداری و تعزیه‌خوانی می‌کردند،همچنین ایجاد جلسات هفتگی و یا جلسات ماهانه یادگار آن دوره است.
در دوره پهلوی دوم سخت‌گیری از بین رفت و مردم دوباره اجازه برپایی عزاداری داشتند. در این دوره مراسم قمه‌زنی و تعزیه، کم‌کم رنگ می‌باخت.
آداب و رسوم محرم در خوی
حجت‌الاسلام‌والمسلمین محسن مسلمی رئیس اداره تبلیغات اسلامی شهرستان خوی در گفتگو با خبرنگار حرف رک با اشاره به رسم‌های عزاداری ماه محرم در شهرستان خوی عنوان کرد: استقبال از ماه محرم در شهرستان خوی و در روستاهای اطرافش آداب و رسوم خاصی دارد و مراسم اعلان عزا، اجرای تعزیه، زنجیرزنی، دسته‌های عزاداری، دادن نذری، توسل به دسته‌های عزاداری و قربانی‌کردن در مقابل دسته‌های عزاداری بخشی از آداب مردم این منطقه در ماه محرم است.
وی ادامه داد: با نزدیک‌شدن به ماه محرم دسته‌های عزاداری «شاخسی واخسی» برای اعلان عزا با مدیریت دسته باشی‌ها به خیابان‌ها می‌آیند و این دسته باشی‌ها افرادی سرشناس، معتمد و متدینی هستند که داوطلبانه و یا با رأی و نظر مردم به ایفای وظیفه و نقش خود می‌پردازند و همه افراد دسته عزاداری را سازمان‌دهی می‌کنند.
حجت‌الاسلام مسلمی افزود: این دسته‌ها در شب‌ها و در حسینیه‌ها و مساجد تشکیل شده و با حضور عزاداران در صف‌هایی طولانی و دراز راهی کوچه و خیابان شده و مرثیه‌ها و اشعار مذهبی در رثای سالار شهیدان و یارانش سر می‌دهند و مردمانی که به هر دلایلی نتوانستند در این دسته‌ها شرکت کنند در مقابل در خانه خود با خانواده می‌ایستند و همراه با دسته‌های عزاداری به عزاداری می‌پردازند و به این روش نیز به فرزندان خود امام حسین (ع) را معرفی کرده و شیوه عزاداری را به آنها می‌آموزند.
رئیس اداره تبلیغات خوی گفت: البته در کنار دسته‌های عزاداری بسیاری از افراد نیز با پاشیدن گلاب بر روی عزاداران، نذری دادن، پذیرایی با شربت و خرما، احسان چایی و آش‌های محلی خود را سهیم در این عزاداری می‌کنند.
وی ادامه داد: یکی از نذری‌های رایجی که در این شهرستان رواج دارد قربانی‌کردن گوسفند در جلوی هیئت‌های مذهبی و دسته‌های عزاداری است که نذرکنندگان سر حیوان را در جلو دسته عزاداری ذبح می‌کنند و گوشت آن را به مراکز خیریه تحویل می‌دهند.
آداب‌ورسوم عزاداری در خوی قدمتی دیرینه دارد
ولی نوروزی پیر غلام اهل‌بیت در گفتگو با خبرنگار حرف رک در مورد آداب‌ورسوم شهرستان خوی در برپایی عزاداری ماه محرم گفت: مردم شهرستان خوی با صفت دارالمؤمنین معروف‌اند و آداب‌ورسوم عزاداری برای اباعبدالله الحسین (ع) قدمتی دیرینه در این شهر دارد و باید گفت قبلاً البته هنوز کمتر دیده می‌شود که در دسته‌های عزاداری برخی از عزاداران پشت پیراهن خود را پاره می‌کنند و گِل بر سروصورت خود می‌مالیدند و با پای بدون کفش به زنجیرزنی می‌کنند و در بعضی از دسته‌های عزاداری کودکانی را با لباس سرتاسر سبز در روی اسب می‌نشانند تا جلوه‌ای از عاشورا را برای بینندگان تداعی کنند و چند نفر در جلوی دسته‌ها گهواره نمادین حضرت علی‌اصغر (ع) را جابه‌جا می‌کنند.
وی ادامه داد: همچنین در ایام ماه محرم روستاهای اطراف شهرستان خوی نیز بوی عطر محرم را می‌گیرد و اهالی این روستاها که هم‌جوار هم هستند و به‌صورت نوبتی با دادن نذری پذیرای عزاداران هستند به صورتی که اگر در این ایام به این روستاها سفر کنید شما را به‌زور به خانه دعوت کرده و پذیرایی می‌کنند به‌طوری‌که این صحنه‌ها تداعی‌کننده ایام اربعین در عراق است.
نوروزی به برپایی مراسم شبیه خانی در خوی اشاره و اظهار داشت: بزرگ‌ترین شبیه‌خوانی در سطح شهرستان خوی در روستای زاویه حسن خان برگزار می‌شود که میزبان هزاران نفر از اهالی خوی و روستاهای اطراف است و در این مراسم شبیه‌خوانی به‌نوعی بازسازی صحنه‌های روز عاشورا در صحرای کربلا و چگونگی به‌شهادت‌رسیدن یاران امام حسین (ع) و خود آن حضرت به نمایش درمی‌آید.
این پیر غلام هدف از برگزاری این شبیه‌خوانی ترویج فرهنگ عاشورایی، انتقال مفاهیم و جلوه‌هایی زیبا از ایثار و جان‌فشانی در راه مبارزه با باطل و دفاع از حق و حقیقت و آشکارکردن چهره نفاق عنوان و افزود: شبیه خانی در قدیم یک مورد هر سال اتفاق می‌افتاد؛ اما در سال‌های متمادی و برنامه‌ریزی‌های مختلفی که توسط ستاد شهرستانی انجام شده این شبیه خانی‌ها در نقاط مختلف شهرستان اجرا می‌شود.
در برخی از هیئت‌های قدیمی هنوز هم آیین‌های قدیمی اجرا می‌شود
حاج مرتضی صدرایی از مداحان قدیمی خوئی از رسم‌ورسوم خوئی‌ها در عزاداری‌ها به خبرنگار حرف رک گفت: یکی از رسم‌هایی که در خوی وجود دارد رسم تشت گذاری و اعلان عزاست است و چند روز مانده به آغاز ماه محرم این آئین در مساجد قدیمی شهرستان خوی اجرا می‌شود و عاشقان اباعبدالله دور هم جمع می‌شوند و با ابراز ارادت به محضر ثارالله اعلان عزا برای سرور و سالار شهیدان می‌کنند.
وی رسم دیگر رایج در خوی را قمه‌زنی و دسته خونین بیان و افزود: آئین دسته خونین و قمه‌زنی توسط دسته‌های عزاداری سیدالشهدا یک اعتقادی راسخ بود که حتماً با سپیده‌دم روز عاشورا اجرا می‌شود بدین تربیت که با شروع اذان صبح و اقامه آن در مساجد و حسینیه‌های قدیمی در خوی عزاداران کفن‌پوش می‌شدند و بعد از شعارهای عاشورایی فردی قمه به دست در محلی که قبلاً آماده می‌شد حضور می‌یافت و این آئین را اجرا می‌شد که البته خوشبختانه دیگر این آئین جمع شده و اجرا نمی‌شود.
این مداح خوئی اظهار داشت: سوگواری برای امام حسین (ع) و یارانش، آیین‌ها، سبک‌ها و قالب‌های مختلف و متعددی در مناطق مختلف داشته و دارد و در طول تاریخ نیز دچار تحولاتی بود که قدمت برخی از این آیین‌ها به عصر ائمه اطهار می‌رسد؛ اما برخی از آنها در سده‌های گذشته به وجود آمدند.
وی ادامه داد: آئین‌ها بی‌شمار هست و هر منطقه‌ای یک مراسم خاصی را اجرا می‌کند؛ اما به طور مثال در برخی روستاهای خوئی مثل وار آئین علم‌گردانی اجرا می‌شود و مردم به این علم اعتقاد دارند و نذر می‌کنند و معتقدند که خواسته‌هایشان برآورده می‌شود و سینه‌زنی، زنجیرزنی، شام غریبان، نذر و احسان غذای گرم یا قربانی‌کردن گوسفند مقابل دسته‌های عزاداری از دیگر آیین‌های رایج عزاداری در این منطقه هست که آنها هم درگیر تحولاتی شده و عین قدیم اجرا نمی‌شود.
صدرایی به طوق‌های دسته‌های قدیمی اشاره و افزود: در هیئت‌های قدیمی رسم طوق گردانی هم بود و الان نیز همان هیئت‌ها طوق‌هایی را که دارند در مقابل دسته حمل می‌کنند و هر وقت به بقعه مبارک یا امامزاده‌ای برسند آن طوق را به نشانه عرض ارادت و سلام هیئت خم می‌کنند و بسیار هم طرف‌دار دارد و توسط مردان پهلوان حمل می‌شود.
وی هیئت‌های قدیمی خوی را برشمرد و افزود: هیئت قلندر، دیوانگان کربلا، هیئت مسجد داش آغلیان، حسینیه چوپان شهانق، هیئت حیدریه، زینبیه، عباسیه و حسینی و هیئت امامزاده از جمله هیئت‌های قدیمی هستند که برخی از آداب‌ورسوم دارای قدمت را هنوز هم اجرا می‌کنند.
انتهای خبر/
